Xardina berriak
Biba gipuzkoatarrak,
biba Kantabria!
Kosta honek balio du
munduaren erdia.
Legatz eta bixigu,
xardina berria;
ondo bizi izateko
biba Euskal Herria!
Castilla alde hortatik honera udaran
asnas bila datozen jende hoiek, gure
mendi biribil, txiki, politai begira
jarrita, goitik behera zeharka zeharka
zilar bizia bezela datozen errekatxuak
ikusita, probintzia hau paradisu txiki
bat dala diote. Eta nik hori aditzen
diedanean kantatzen diet:
Santa Agedatik Alzolara,
Alzolatik Debara ...
Atozte, atozte lehen bait lehen
bainu gez-gaziak hartzera
eta ni Aiatik barrena banoa,
banoa xardinak saltzera.
Xardinak, xardinak !
Salero t'erdikoak!
Zarauztik Tolosara
haizea bezala,
arrain preskuarekin
goizean goiz han gera,
gu hasten geranean
bizi-biziak dira!
Sagardotegi guziak
irekitzen dira.
Aizazu Josiñazio: Sagardoa edateko
eta napar txikia probatzeko, xardina
berria bezelako plater finik ez dezu!
Aizu Praisku: Gerriko hori ... Ja-jai!
Ikusiko bazenu honoko mutil papar-
haundi, kolko-zabal, papa-moscas
dirudien hau? Zoaztik hemendik
amonari txanpona kentzera; ez degu
hemen barometro beharrik. Aizazu,
Josepiñazi: Josepantoni Goikoetxe-
haundikoa sekulako arrokeriekin
danbolin soinuan ez duela dantzatu
nahi. Horixe gertatzen zaie, enetxoa,
gaurko egunean askori: Hiru edo lau
urte Madrilen pasata hor datozkizu
sedazko soineko eta guante xuriekin,
ez dutela dantzatu nahi
baserritarrekin. Baina isil-isilik utzi
nuen esan nionean:
Panparroikeria asko eta
errenta gutxi,
haundi-nahi, baina beti txiki-txiki,
pasatzen zaio gaurko eguneko
polka dantzariari,
horrelako polka-mimik eta
panto-mimik ez zaio komeni
nekazariaren alabari.
Orain biziak, orain! Gatzik gabeak! Iui-i-i-i-!
Frantzian dana omen da,
dana, arinkeria,
baina asmakarietan
badute grazia.
Aurreratua dago
gure auzo-herria:
orain bidaldu digu
sistema berria.
Zer dala esango zenukete sistema
berria, maiteak? Sistema berria?
Lehengo egunean Aiako eskola
maisuak irakatsi nahi zidan: libra bat
haragi edo liberdi bat legatz erostera
plazara joan behar nuenean, eskatu
beharko nuela kilometro, hektometro,
dezimetro ... Zein deabruk entenitzen
du honelako euskera? baina izuturik
utzi nuen erantzun nionean:
Kikilimetri sistema berria
deabruzko hoiek ez dira
sartuko behin ere
nere buruan ...
Libra bat, liberdi,
laurden eta laurden-erdi
eskatuko dut nik beti,
lehengo moduan.
Ai, hau xardina bizi-bizia! Hara nola
egingo duen salto, nahiz arriba eta
nahiz abajo!
Beste asmoera bat
dator laino-herritik;
uste det jaio dala
infernu azpitik.
Ez didate kenduko,
ez, neri burutik;
gauza onik ezin sortu
Ingalaterratik.
Kristautxuak, zer dirala uste dezute
burnizko bideak? Burnizko bideak?
Londresko laino tartetik korrika atera
eta eguzki xuriaren bila, tximista
bezela joateko ingelesek asmatutako
modua. Nik Zarauztik Tolosara
xardina-zestoa dakardan bezela, bale
osoak, eta itxaso guzia Donostiatik
Toledora ordubetean eramateko
asmakari bat. Etxeen tamainoko
kotxe errenkadak loko-boton
deritzaion tximinia aurretik dala
arrastaka erraz ibiltzeko deabrukeria
bat. Ai! burnizko bidea da etsaien
partea; hortik sortuko da gu
hondatzeko pestea. Eta nik, burua
xu-xutik dedala, orain eta gero
arrazoiarekin, esango det noski:
Zakitzate, zakitzate,
ingeles kasaka gorriak
egiten zuen
eginahalak,
baina neri utzi
deiadar egiten:
Biba, biba gurdibide
eta kamino errealak.
Orain akabo, orain! Barkatu!